Tháng 11/2003, Bệnh viện Thống Nhất thực hiện ca phẫu thuật tim đầu tiên, trở thành bệnh viện thứ ba tại TPHCM làm chủ được phẫu thuật này, ngay khi TS.BS Đỗ Kim Quế vừa chính thức chuyển công tác từ Bệnh viện Chợ Rẫy về.

Bấy giờ nhu cầu phẫu thuật tim ở Việt Nam bắt đầu tăng nhưng trước năm 2003, TPHCM chỉ có 2 trung tâm thực hiện được phẫu thuật tim hở là Viện Tim TPHCM do GS.VS Dương Quang Trung chủ trì, và Bệnh viện Chợ Rẫy dưới sự dẫn dắt của GS.TS.BS Nguyễn Khánh Dư.

Năm 2001, để triển khai mổ tim, Bệnh viện Thống Nhất đã cử người đi đào tạo nhưng cần người có kinh nghiệm đứng ra cầm trịch. Giám đốc bệnh viện quyết định mời TS.BS Đỗ Kim Quế, một trong những bác sĩ tuổi trẻ tài cao của Bệnh viện Chợ Rẫy thường sang hội chẩn các ca tim mạch tại Bệnh viện Thống Nhất. Sau 2 năm, BS Quế tạm biệt Khoa phẫu thuật Lồng ngực tim mạch Bệnh viện Chợ Rẫy - nơi mà ông xem là ngôi nhà thứ hai để chuyển sang vị trí công tác mới.

Với ca mổ tim đầu tiên ở Bệnh viện Thống Nhất, dù trước đó đã mổ tim khá nhiều ở Bệnh viện Chợ Rẫy rồi nhưng BS Quế vẫn chuẩn bị rất kỹ. Để đảm bảo an toàn cao nhất cho người bệnh, BS Quế mời thêm đại diện của Viện tim - BS Phan Kim Phương, được xem là một trong những tay dao mổ tim cự phách ở Việt Nam sau thế hệ các thầy. Nhưng BS Kim Phương nói: “Quế cứ mổ đi, chị đứng quan sát thôi”. Đó là ca thông liên thất, bệnh nhân hồi phục tốt, ai nấy đều vui mừng cho thành công đầu tiên của Bệnh viện Thống Nhất trong lĩnh vực phẫu thuật tim.

Thầy thuốc ưu tú - PGS.TS.BS Đỗ Kim Quế - Phó Giám đốc bệnh viện Thống Nhất cho biết, quá trình triển khai phẫu thuật tim hở tại Bệnh viện Thống nhất có nhiều thăng trầm nhưng đến nay, trải qua 17 năm, bệnh viện đã thực hiện được tất cả kỹ thuật này: phẫu thuật mạch vành không dùng tuần hoàn ngoài cơ thể (triển khai từ rất sớm, 2004); phẫu thuật bắc cầu động mạch vành; thay van 2 lá, thay van động mạch chủ; phẫu thuật phình động mạch chủ ngực, bệnh tim bẩm sinh ở người lớn…

Phẫu thuật ít xâm lấn cũng được Bệnh viện Thống Nhất triển khai từ rất sớm (năm 2005), phẫu thuật nội soi lồng ngực, cắt u phổi với đường mổ nhỏ. Riêng phẫu thuật tim ít xâm lấn thì triển khai từ 2018, đóng lỗ thông liên nhĩ, cắt u trong tim, thay van động mạch chủ….

Còn về phẫu thuật mạch máu, trước đây mổ hở là chính, để bắt kịp xu thế hiện đại, bệnh viện cũng triển khai phẫu thuật ít xâm lấn, trong đó nổi bật nhất là kỹ thuật đặt stent graft (đặt stent có các ống ghép mạch máu) để điều trị các phình động mạch chủ ngực, động mạch chủ bụng. Đến nay bệnh viện đã thực hiện trên 100 ca đặt stent graft. Đây cũng là điều PGS.TS.BS Đỗ Kim Quế tự hào vì Bệnh viện Thống Nhất là một trong những bệnh viện triển khai rất sớm kỹ thuật này (năm 2005).

Với các bệnh hẹp động mạch ngoại biên, Bệnh viện Thống Nhất cũng đã thành thạo việc đặt stent tại các động mạch chủ, động mạch chậu, động mạch chi… Riêng với động mạch cảnh thì Bệnh viện Thống Nhất là một trong những trung tâm lớn nhất tại miền Nam thực hiện phẫu thuật động mạch cảnh, PGS.TS.BS Đỗ Kim Quế cho biết đến nay, bệnh viện đã thực hiện hơn 1.500 ca. Và trong 3 năm gần đây thì thực hiện phẫu thuật bóc nội mạc động mạch cảnh ít xâm lấn, bằng đường mổ nhỏ (3-4cm), bệnh nhân hồi phục rất nhanh.

Có thể nói phẫu thuật tim, lồng ngực, mạch máu… tại Bệnh viện Thống Nhất có quá trình phát triển rất dài, đến thời điểm hiện tại đã không kém cạnh các bệnh viện trong nước và trong khu vực về lĩnh vực này. Ban giám đốc Bệnh viện Thống Nhất đã đúng khi chọn mặt gửi vàng, chọn BS Đỗ Kim Quế để gửi vị trí cầm trịch chuyên khoa tim mạch.

Là một trong số 10 sinh viên tiên tiến khóa 1982-1988 của Trường Đại học Y TPHCM, sinh viên Đỗ Kim Quế là người trẻ nhất từ trước đến nay nhận bằng tốt nghiệp bác sĩ y khoa ở tuổi 22, thay vì đúng tuổi là 24 tuổi. Sở dĩ có việc này là do Quế học “nhảy cóc” hai lớp hồi nhỏ nên thi đậu đại học cũng sớm, lúc anh mới 16 tuổi.

Suýt trở thành bác sĩ giải phẫu học và bác sĩ sản khoa, đã từng thực tập tại Bệnh viện Hùng Vương nhưng cuối cùng BS Đỗ Kim Quế chọn ngoại khoa, một chuyên ngành mà anh được thỏa sức học hỏi, nghiên cứu, rèn luyện. BS Đỗ Kim Quế là một trong những người được cầm dao mổ từ rất sớm. Khi mới là sinh viên y khoa năm 3 tại Bệnh viện Chợ Rẫy, thích đi làm lâm sàng, thích đi phụ mổ, khâu vết thương, thích cầm dao mổ… Đàn anh thấy chàng sinh viên này chăm chỉ, đam mê nên hướng dẫn rất tận tình.



Bệnh nhân đầu tiên mà Quế cầm dao mổ là một trường hợp chấn thương sọ não, phải mở khí quản gấp. Tuy trước đó đã mổ thực nghiệm trên xác nhưng vì đây là lần đầu mổ trên bệnh nhân sống, chàng sinh viên năm 3 cảm thấy khó khăn. BS Quế nhớ rõ cảm giác khi ấy, mổ xong rồi vẫn còn run lắm, dù là có thầy và đàn anh đứng cạnh giám sát.

Thật ra, quyết định của đàn anh cho Quế mổ mở khí quản bệnh nhân khi ấy là sớm chứ không vội, bởi họ đã chứng kiến Quế đã rèn luyện đôi tay mình thế nào. Là con trai nhưng Quế chẳng ngại học may vá thêu thùa, gọt tỉa trái cây. BS Quế kể: “Sinh viên ngoại khoa ngày ấy phải luyện dùng dao rạch trên xấp giấy làm sao cho rách đúng 10 tờ, không được phạm đến tờ thứ 11. Các bạn sinh viên ngày nay có nhiều phương tiện để học tập, được thực tập trên mô hình, thuận lợi hơn chúng tôi ngày xưa rất nhiều”.

Điều thú vị trong cuộc đời của BS Đỗ Kim Quế là cái gì cũng đến sớm, học đại học sớm, cầm dao mổ sớm, nhận bằng tiến sĩ sớm ở tuổi 30 (tiến sĩ trẻ nhất ở thời điểm 1996 trong lĩnh vực y khoa) và trở thành phó giáo sư ở tuổi 40, cũng là người trẻ nhất của ngành y nhận vinh dự này. Nhưng chỉ nhìn cách BS Quế rèn luyện đôi tay thì những thành công đến sớm ở những chặng đường tiếp theo cũng không phải chuyện lạ.

Ngay sau khi tốt nghiệp bác sĩ, BS Đỗ Kim Quế được phân công về Bệnh viện Chợ Rẫy, đó là niềm mơ ước của nhiều bác sĩ trẻ khi ấy vì khoa Phẫu thuật tim mạch nổi tiếng toàn là tiến sĩ, được dẫn dắt bởi 2 giáo sư - tiến sĩ khoa học là thầy Nguyễn Khánh Dư và thầy Nguyễn Đoàn Hồng.

Ngoài việc được các thầy truyền dạy kiến thức, kinh nghiệm, kỹ năng, BS Quế vẫn nhớ mãi một lần bị thầy Dư mắng về việc mải đi trực, mải đi mổ mà trễ việc thầy giao. Sau này, khi ở vị trí lãnh đạo một số đơn vị, BS Quế công nhận việc thầy mắng là đúng, vì dù với lý do gì, công việc được giao là phải hoàn thành. Và những lời chấn chỉnh kịp thời đó cũng giúp những người bác sĩ trẻ, tài năng không ngủ quên trên chiến thắng.

Đối với việc đào tạo thế hệ kế cận, BS Quế trăn trở: “Không khéo bác sĩ phẫu thuật tim mạch sẽ được đưa vào sách đỏ mất!”, bởi rất khó để tìm được những bác sĩ trẻ, tâm huyết với nghề này. Mổ tim, phổi, lồng ngực học vất vả lắm, ngày xưa phải trải qua 10 năm cắt chỉ (10 năm phụ mổ), 5 năm sau mổ ca đơn giản, 10 năm sau mổ ca phức tạp, rồi mới được mổ chính nên chỉ có những ai rất kiên trì, rất say mê mới đi theo học. Học đã khó, đứng mổ cả nửa ngày mà có những ca không cứu được, bác sĩ rất dễ xuống tinh thần và muốn chuyển sang công việc khác.

“Tôi may mắn được 2 người thầy lớn truyền lửa” - BS Quế luôn biết ơn thầy Dư và thầy Hồng về điều này, đến lượt mình, thầy Quế cũng mong thế hệ kế cận giữ lửa được như vậy: “Mổ tim luôn có rủi ro rất lớn. Với việc giảng dạy, chúng tôi cố gắng tạo điều kiện cho anh em hoàn thành từng khâu nhỏ để tạo được cái nền cơ bản tốt, sau này cứu được người bệnh với khả năng tốt nhất, hạn chế tối thiểu trường hợp để mất bệnh nhân”.

Là người thẳng tính, PGS.TS.BS Đỗ Kim Quế đôi lúc cảm thấy mình phù hợp với nghiên cứu khoa học hơn, vì trong khoa học, đúng sai luôn rạch ròi. Cái thẳng tính ấy, ông mang cả vào công việc, lên giảng đường… nhiều lúc nghĩ lại cũng áy náy vì mình lỡ nặng lời. Cũng muốn sửa nhưng sao khó quá, “giang sơn dễ đổi, bản tính khó dời”. Cũng có lần mắng học trò xong, thầy Quế lại tìm lời an ủi.

Ấy vậy mà, có những khóa đã dạy xong, lâu lâu hỏi thăm lại, học trò than buồn. BS Quế hỏi: “Không gặp thầy thì các em đỡ bị mắng chứ sao buồn?”, học trò nói: “Lâu không nghe thầy Quế mắng, bỗng thấy thiếu!”…

Mỗi khi nói về sự nghiệp của mình, BS Quế thường mở đầu: “Tôi xin nói về những người thầy…”, kể về những người thầy lớn đã dìu dắt mình, nhưng đến lượt mình thì ông chỉ nhận là người hướng dẫn: “Thầy không phải là người thầy lớn của các em. Người thầy lớn của các em chính là người bệnh, những người giao phó sinh mạng của họ vào tay các em. Nếu không có họ, những lý thuyết sách vở không bao giờ đủ để chúng ta trở thành bác sĩ”. Vậy nên, điều trị tốt nhất cho bệnh nhân, theo thầy Quế tâm niệm, chính là cách đền đáp cho những người thầy lớn vậy.

Theo Hồng Nhung - Ảnh: Viết Hưởng - Kênh thông tin tư vấn sức khỏe AloBacsi.vn